Światy McCarthy’ego

Od kilku lat mój prywatny kandydat do nagrody Nobla, Cormac McCarthy w każdej kolejnej powieści potrafi mnie zabrać w swój świat, mimo podobieństw za każdym razem nieco inny, i inne oferujący doznania. Świetne pióro, mocne tematy, opisywane bez przemilczeń, prostu z mostu, by wstrząsnąć i potrząsnąć, skłonić do zadumy czy zmiany nastawienia, dać pretekst do pomyślenia inaczej niż dotychczas. I te opisy przyrody (zwykle ich nie lubię), które nie tylko budują nastrój, ale i doskonale komponują się z wydarzeniami, leniwie płynącymi dniami, monotonnymi czynnościami, wiele znaczącymi dla uwikłanych bohaterów. W tym miesiącu utonęłam w tej pięknej prozie po trzykroć.

Cormac McCarthy, W ciemność

Mroczna baśń o człowieczej doli, porzuconym dziecku, kazirodztwie, wędrówce i poszukiwaniach straconego, życiu z dnia na dzień, bez celu i marzeń, z jedną myślą: znaleźć pożywienie i miejsce do spania i iść, żyć, istnieć. Rodzeństwo mieszkające w chatce na uboczu, nowo narodzone dziecko porzucone w lesie, grupka ścigających nie wiadomo kogo, stary druciarz, bardziej ludzki i współczujący niż mogłoby się wydawać. A wreszcie młoda matka, której nie dane było zaznać słodyczy macierzyństwa, szukająca straconego synka, przemierzająca pyliste drogi, spotykająca w potrzebie i dobrych, i złych.

Klimat powieści mnie urzekł, do bólu realistyczny, a jednak tak nieprawdopodobny, powołujący do życia demony z najstarszych wierzeń, brudny i pełen przemocy, ale niepozbawiony odruchów bardziej ludzkich, bezinteresownej pomocy, wsparcia i zrozumienia. Obrazu dopełnia przyroda, zapraszając w mrok lasu i zimny nurt rzeki, nierozerwalnie związana z bohaterami, równie mrocznymi i schłodzonymi biedą i beznadzieją swojej egzystencji. W ciemność zapada w pamięć.

(Ocena: 5,5/6)

Cormac McCarthy, Dziecię boże

Historia Lestera Ballarda, rządzącego się innymi niż większość społeczeństwa zasadami, mordującego przypadkowych ludzi, bez refleksji, bez poszanowania dla żywych i umarłych. Jest jednak to boże dziecię istotą, którą trudno jednoznacznie ocenić, niepoddającą się klasyfikowaniu według ogólnie przyjętych norm, żyjącą w świecie własnych wyobrażeń. To bohater bardzo niejednoznaczny, trudny do zrozumienia i akceptacji, zaskakujący i intrygujący.

McCarthy urzeka opisaniem zwyczajności, codziennego życia gdzieś na amerykańskiej prowincji, w okolicy surowej i wymagającej codziennego trudu, zwyczajności brudnej i tak nieciekawej z pozoru. I bohaterami, rysowanymi kilkoma pociągnięciami pióra, wyrazistymi i powoli odsłaniającymi swoje działania, myśli i pragnienia. W niewielkiej objętościowo powieści zawarł Autor kwintesencję bezmyślnego zła w człowieku, nie mówiąc nic wprost, pozostawiając interpretację czytelnikowi, zmuszając go do zastanowienia i nie pozwalając przejść obojętnie.

(Ocena: 5/6)

Cormac McCarthy, Strażnik sadu

Debiutancka powieść CMC przenosi nas do Ameryki w pierwszej połowie XX wieku, w świat handlarzy alkoholem, przemytników i kryminalistów. W mrocznym, przesiąkniętym smutkiem i beznadzieją otoczeniu żyją obok siebie ludzie, których łączy zbrodnia sprzed lat: morderca, syn ofiary i strażnik jego ciała. Ich losy splatają się w przypadkowych, acz znaczących spotkaniach, aż do kulminacji na ostatnich stronach powieści.

I znów ta zakurzona codzienność, od czasu do czasu urozmaicana przestępstwem, strzelaniną czy nawet psotą chłopięcą. I znów opisy przyrody, tym razem w większej ilości, co mi nie przeszkadza zupełnie, mimo że normalnie czytania takowych nie trawię. McCarthy potrafi jednak tak malowniczo oddać miejsca, w których umieszcza swoich bohaterów, że czyta się z przyjemnością. Dosyć sucha relacja w połączeniu z subtelnie oddanym klimatem powodują, że trudno się od powieści McCarthy’ego oderwać.

(Ocena: 4,5/6)

Suttree

Polubiłam Cormaca McCarthy’ego przy czytaniu Drogi. Przemówiła do mnie jego postapokaliptyczna wizja wraz z nadzieją, jaką zasugerował na koniec. Potem były dwie kolejne powieści, które, owszem, podobały mi się, ale już bez takiego zachwytu. Ostatnio natomiast miałam okazję zapoznać się z najnowszym na polskim rynku dziełem pisarza, pt.: Suttree.

Wbrew temu, co sugeruje opis na okładce, Suttree nie jest do śmiechu. Miano „najzabawniejszej powieści McCarthy’ego” jest mocno przesadzone, bo nie ma w niej tak naprawdę niczego zabawnego (no może z wyjątkiem niektórych pomysłów Harrogate’a, ale to raczej taki smutny śmiech). Skłania ona bardziej do zadumy nad marnością świata tego i niezrozumiałymi dla postronnego obserwatora wyborami życiowymi. Przeczytać warto, bo napisana jest językiem pięknym, soczystym, ale często mocno bijącym realizmem, brudem i brzydotą.

Porównywany do Williama Faulknera, McCarthy w tej akurat powieści, może bardziej ze względu na fabułę, skojarzył mi się z innym amerykańskim noblistą, Johnem Steinbeckiem i jego trzema powieściami o żyjących inaczej: Tortilla Flat, Ulica Nadbrzeżna i Cudowny czwartek. Cornelius Suttree to też outsider z wyboru, żyjący z dnia na dzień, zarabiający na czym się da, znający ulicę, knajpy, dziwki czy areszt od środka, nie stroniący od alkoholu, ale zarazem to człowiek wrażliwy, który na swój sposób troszczy się o znajomych, pomaga kumplom, wyciąga ich z tarapatów, sprawdza, jak sobie radzą w mrozy i skutecznie zbiera z rynsztoka, gdy tego potrzebują. Jest postacią, którą poznajemy przez działania, nie przez przemyślenia. On po prostu robi to, co musi, czy co wydaje mu się, że musi. Jako człowiek wrażliwy i uczuciowy próbuje sobie poradzić w świecie, który nie głaszcze go po głowie, żyjąc pozornie poza normalnym społeczeństwem, walczy z bólem, wciąż niepogodzony ze śmiercią brata, syna, kochanki. Jest postacią tragiczną.

U McCarthy’ego świat wyrzutków społecznych, odmalowany z całym brudem i brzydotą jego, okraszony jest dla kontrastu pięknymi opisami przyrody, ze starannością i drobiazgowością pełnego finezji języka (można mieć skojarzenia z Proustem ;)). Opisy te nie są jednak nużące, jak mogłoby się wydawać, ale pozwalają odetchnąć po naturalistycznych pijatykach, bijatykach i ukrywaniu trupów. Te kontrasty dają się we znaki czytelnikowi, bo jednocześnie zachwycają i zniesmaczają, a ostatecznie powodują, że żałujemy, że to już się skończyło i może że tak się skończyło.

Zdecydowanie warto sięgnąć po powieści tego Autora. Dobrze, że na półce czeka już na mnie Krwawy południk.

(Ocena: 5/6)