Mieszko I i Bolesław Chrobry

Karol Bunsch

Ojciec i syn

Wydawnictwo Literackie, 1977

Trudno rozstać się z bohaterami dawnej Polski. Dobrze, że można od razu sięgnąć po ciąg dalszy, nie przerywając poznawania procesu budowania państwa. Tom drugi cyklu piastowskiego obejmuje lata późnego panowania Mieszka i młodości Bolesława.

Odwieczny konflikt między ojcem i synem nie ominął również pierwszych polskich władców. Na tle ważnych historycznych wydarzeń oni dwaj: Mieszko, twórca państwa polskiego, przewidujący mąż stanu, dojrzały mądrością, znajomością celu, który mu przyświeca, środków, jakich musi użyć do jego realizacji i ograniczeń, jakie stawiają mu na drodze cesarstwo i papiestwo, i Bolko, silny, inteligentny, krnąbrny, butny wyrostek, któremu wydaje się, że świat cały może zawojować samą siłą. I, jak to zwykle bywa, różnica wieku i pokolenia wystarcza, żeby nie umieli się od razu dogadać, mimo że obaj dążą do tego samego celu – koronacji i zjednoczenia Słowian pod wodzą polskiego króla.

Kniaź, ciągle zajęty podnoszeniem znaczenia kraju, wspierający Kościół, odpierający zakusy terytorialne sąsiadów, prowadzący delikatną grę polityczną i balansujący na granicy pokoju i wojny, nie ma zbyt wiele czasu na przygotowanie syna do przyszłego władania. Zwłaszcza że już świeżo postrzyżony Bolko musi zostać zakładnikiem cesarskim, gwarantującym lojalność polańskiego księcia. Kilka lat oddalenia, jakie Bolko spędził w niemieckim klasztorze, utrudniło im nawiązanie bliższych relacji. Słabą więź pogłębiła jeszcze śmierć Dobrawki i poślubienie Ody przez Mieszka kilka lat później.

Bolko dorasta jako syn silnego władcy. Będąc młodzikiem dowodzi w bitwie, działając nie zawsze przewidująco, tracąc niepotrzebnie ludzi, ale ucząc się i przyswajając sobie umiejętności potrzebne przyszłemu władcy. W odpowiednim czasie zdoła się też wyszumieć, by wreszcie zostać statecznym, rozsądnym mężczyzną. Na szczęście Bolko jest mądrym i roztropnym młodzieńcem, doskonale rozumiejącym szerokie zamysły ojca, potrafiącym przemyśleć i przyjąć za swoją ideę zjednoczenia Słowian, a jednocześnie dostrzegać trudności występujące przy jej realizacji. Jest trzeźwo myślącym, praktycznym człowiekiem, już w młodości potrafiącym wybrać zadanie, jakie przede wszystkim musi wykonać, i odłożyć to, które rokuje słabiej.

Bolko przedstawiony jest bardzo korzystnie jako przyszły wielki władca, pierwszy król Polski, a te kilka drobnych ekscesów z młodości tylko uwiarygodnia jego postać, czyniąc go bardziej ludzkim i bliskim zwyczajnym ludziom. Niezmiennie pracowitym i mądrym pozostaje też Mieszko – żmudnie i z wyczuciem panujący nad wszystkimi ziemiami, świetnie dobierający sobie ludzi, umiejętnie nimi kierujący, dostosowujący działania do zmieniających się okoliczności, podejmujący decyzje dające najwięcej korzyści. Bunsch dał nam bardzo ładny obraz pierwszych historycznych Piastów, w sam raz ku pokrzepieniu serc. Nie można jednak zapominać, że pisał te powieści podczas II wojny światowej, która miała niewątpliwie wpływ na jego nastawienie i wymagała zaspokojenia specyficznych potrzeb. Z nich między innymi wyrosły zapewne sugestywne opisy bitew i potyczek, często prowadzonych w trudnych warunkach, ale tak krwistych i pełnych zdarzeń, że często aż zapierających dech. Dużo jest scen budzących emocje, w tym i wzruszenie, grających na lepszej stronie ludzkiej duszy, nie pozostawiających obojętnymi. I uświadamiających, jak trudne było budowanie państwowości, jak ciężko było lawirować w gąszczu sojuszy i niepewnych sprzymierzeńców, ile wysiłku wymagało utrzymanie kraju z dala od łap najeźdźców.

(Ocena: 5/6)

● ● ●

Cykl Powieści Piastowskie obejmuje:

1. Dzikowy skarb

2. Ojciec i syn

3. Rok tysięczny

4. Bracia

5. Bezkrólewie

6. Odnowiciel

7. Imiennik: Śladem pradziada

8. Imiennik: Miecz i pastorał

9. Przekleństwo

10. Zdobycie Kołobrzegu

11. Psie Pole

12. Powrotna droga

13. Wawelskie wzgórze

14. Wywołańcy

15. Przełom