31 sierpnia 2014

sierpień 2014 – podsumowanie

W sierpniu wróciłam do swojego tempa czytania. Jednak nie da się zbyt długo oszukiwać natury – nałóg ma własne wyśrubowane wymagania.
Jak zwykle statystyki są na końcu postu, natomiast lista przeczytanych książek, uzupełniana na bieżąco, jest po prawej, w zakładce „przeczytane w 2014”.

● ● ●

Józef Ignacy Kraszewski, Historia prawdziwa o Petrku Właście, palatynie, którego zwano Duninem (Ocena: 3/6)

Clive Staples Lewis, Lew, czarownica i stara szafa (Ocena: 5/6)
Clive Staples Lewis, Książę Kaspian (Ocena: 5/6)
Clive Staples Lewis, Podróż „Wędrowca do świtu” (Ocena: 5/6)
Clive Staples Lewis, Srebrne krzesło (Ocena: 5/6)
Clive Staples Lewis, Koń i jego chłopiec (Ocena: 5/6)
Clive Staples Lewis, Siostrzeniec czarodzieja (Ocena: 5/6)
Clive Staples Lewis, Ostatnia bitwa (Ocena: 5/6)

Joanna Chmielewska, Zwyczajne życie (Ocena: 5/6)
Joanna Chmielewska, Większy kawałek świata (Ocena: 5/6)
Joanna Chmielewska, Ślepe szczęście (Ocena: 4,5/6)

Orson Scott Card, Pamięć Ziemi (Ocena: 5/6)
Orson Scott Card, Wezwanie Ziemi (Ocena: 5/6)
Orson Scott Card, Statki Ziemi (Ocena: 4,5/6)

Marcin Ciszewski, Wiatr
Kolejna część przygód Jakuba Tyszkiewicza, szlachetnego rycerza współczesności. Tym razem Kubuś, zwany tak pieszczotliwie przez przyjaciela Staszka, zmaga się z porywistym żywiołem i tajemniczą grupą sprzątającą przy użyciu broni krótkiej i długiej, a także wspomaganą najnowszymi zdobyczami techniki. Akcja ma miejsce w Zakopanem i na drodze z Kasprowego, w bardzo trudnych warunkach, z wyjątkowo silnym wiatrem i śnieżycą, w noc sylwestrową spędzaną z grupą przypadkowych znajomych. Takiej imprezy długo nie zapomną ci, którzy przeżyli.
Dynamiczna akcja, szybkie tempo wydarzeń, szlachetni bohaterowie i drugie dno, które odkryte będzie jedynie nielicznym – wszystko to sprawia, że Wiatr jest doskonałą lekturą na odstresowanie i oderwanie się od monotonnej codzienności. Polecam miłośnikom klimatów sensacyjno-kryminalnych.
(Ocena: 5/6)

Marek Kamiński, Dotykanie świata
Rozmowa z Markiem Kamińskim, zdobywcą biegunów, podróżnikiem po wszelkich zakątkach świata, przedsiębiorcą i założycielem fundacji pomagającej niepełnosprawnym jest tak naprawdę pokazaniem drogi do poszukiwania siebie. Dzięki marzeniom i wytrwałości w ich realizowaniu, samozaparciu i hartowi ducha, Marek Kamiński nie tylko pokonuje lodowe pustynie, zdobywa szczyty, wędruje po dżungli, ale wzbogaca siebie, przeciwstawiając nie zawsze przychylnym kolejom losu siłę człowieka, który wie, czego chce i potrafi zdobyć kolejny punkt wyznaczony na trasie życia.
Mimo że nie podzielam poglądów Autora na kierowanie życiem ludzkim przez opatrzność czy przeznaczenie gdzieś tam zapisane, muszę podziwiać Jego dokonania. Z przyjemnością czytałam o kierujących nim inspiracjach, lekturach, wyprawach, pokonywaniu trudności, ludziach, których napotkał na swojej drodze i tej sile, bijącej z każdego akapitu, która pozwala mu realizować najbardziej niemożliwe wydawałoby się zadania, jak chociażby wyprawa z Jasiem Melą najpierw na biegun północny, a potem na południowy. Każde dokonanie Marka Kamińskiego budzi podziw i szacunek.
(Ocena: 5/6)

Waldemar Łysiak, Empirowy pasjans
Portrety wybitnych postaci z epoki napoleońskiej, cztery Asy: szef policji Fouché, agent specjalny Schulmeister, korsarz Surcouf, wreszcie były galernik, a potem detektyw Vidocq; czterej Królowie: Murad-bej, Tipu-Sahib, Selim III, Ali Tebelen; cztery Damy: zafascynowana orientem Estera Stanhope, wróżka Lenormand, pani Récamier, a w końcu siostra Napoleona – Pauletta Borghese; jako ostatni opisani są Waleci, żołnierze i dowódcy napoleońscy: Cambronne, Michael Ney, Piątkowski, Montholon. Dzieło wieńczą rozważania o tajemnicach życia Bonapartego.
Opisując kluczowe postacie przewijające się przez historię czasów Napoleona Łysiak ukazuje również drogę samego cesarza, jego wybory i decyzje, mające wpływ na życie tak wielu, a zwłaszcza umiejętność dobierania sobie właściwych ludzi, wiernych i zdolnych do podtrzymywania kruchego gmachu państwa zbudowanego na gruzach rewolucji i śmierci. Przez ukazanie tych wyjątkowych postaci przekazuje obraz natury człowieka i malowniczej epoki, ważącej na losach całej Europy i części pozostałego świata, jak również cesarza widzianego oczami bliskich współpracowników. W jednym tomie zawarta jest ogromna wiedza, opisana z pasją i znajomością tematu, a jednocześnie w sposób lekki i przyjemny, barwny i pełen anegdot, łatwo przyswajalny. Świetna, nieszablonowo ukazana historia ważnego okresu.
(Ocena: 5/6)

Paweł Jasienica, Ostatnia z rodu
Anna Jagiellonka, ostania z rodu, która odegrała znaczącą rolę w dziejach Polski, była postacią nietuzinkową. Stara panna, narzekająca i wiecznie cierpiąca, bigotka i skromnisia – taki obraz utrwalił się w pamięci potomnych. Jak to zwykle bywa – prawda okazała się bardziej złożona niż potoczne wyobrażenia. Zupełnie inną kobietę pokazał nam Paweł Jasienica: pełną dumy i ambicji, o wielu zdolnościach i dalekosiężnych zamierzeniach. Anna Jagiellonka potrafiła planować, by zrealizować marzenia w oparciu o realia, popychała opornych i kierowała mniej zdecydowanymi, umiała okazać siłę woli i zdecydowany charakter. Była kobietą o rozległych horyzontach, umiejącą dostrzec możliwości tam, gdzie inni widzieli tylko problemy. Jej plany najczęściej się udawały; niestety nie zawsze wychodziło to z korzyścią dla kraju (vide elekcja Wazów).
Jasienica ma niesamowitą zdolność przyciągania do historii nawet tych, którzy w czytaniu o dawnych dziejach nie gustują. Lekkie pióro, skupianie się na tym, co istotne, a jednocześnie ciekawe, podanie faktów w atrakcyjnej formie – to wszystko pozwala poczuć dawne wieki tak, jakby były one bliżej niż wynika z kalendarza, niemal jakby uczestniczyło się w tamtych wydarzeniach. Dlatego tak lubię wracać do jego książek.
(Ocena: 5/6)

Andrzej Szczypiorski, Złowić cień 
Kilka dni tuż przed wybuchem II wojny światowej spędza piętnastoletni Krzyś wraz z rodzicami u znajomego ojca. Tam poznaje dziewczynę, bratanicę gospodarza, która robi na nim spore wrażenie. Pierwsza miłość i trudna sytuacja polityczna, dająca się już wyczuć, wpływają na wrażliwego chłopca, pobudzając go do wspomnień, do sięgania w bezpieczeństwo dzieciństwa u boku babci, do lat szkolnych i niezaspokojonej potrzeby dyskusji o świecie, religii i człowieku.
Ładna powieść, napisana pięknym językiem. Bohater nad wiek dojrzały, dostrzegający zależności ukryte przed mniej wnikliwymi obserwatorami, ale bardzo wrażliwy, sprawiający wrażenie zbyt delikatnego jak na czasy, które nadchodzą. Czegoś jednak mi brakowało, jakiejś myśli przewodniej, scalającej wspomnienia z teraźniejszością (chociaż niewykluczone, że mogło mi to umknąć pośród dobrze dobranych słów). Można się zapoznać, dla fanów Autora lektura obowiązkowa.
(Ocena: 4/6)

Michael Crichton, Śmierć binarna
Kilka kradzieży specyficznych, chronionych materiałów, dziwne na pierwszy rzut oka zakupy i nietypowe zamówienia – te nitki prowadzą do Johna Wrighta, szaleńca owładniętego misją naprawy świata przez danie mu nauczki – zabicie miliona ludzi wraz z prezydentem Stanów Zjednoczonych. Ma to uczynić przy użyciu gazu paraliżującego. Przeszkadza mu John Graves, błyskotliwy agent specjalny, podążając za Wrightem krok po kroku.
Powieść bardzo przeciętna i przewidywalna. Scenariusz zagłady już się opatrzył i nie robi wrażenia, po wielu później napisanych na podobne tematy wygląda raczej mizernie. Bardzo inteligentny agent ma trudności z rozwiązaniem kluczowych problemów, a podejmowane przez niego działania są nieciekawe i mało widowiskowe. Szkoda czasu.
(Ocena: 3/6)

Joanna Chmielewska, Lesio
Lesio pracuje w zespole projektującym obiekty architektury. Wraz z kolegami z pracy wplątuje się w wiele zabawnych sytuacji, ulegając zadziwiającym zbiegom okoliczności i podejmując decyzje brzemienne w nieoczekiwane skutki. Trzy odrębne, choć powiązane ze sobą historie pozwalają poznać absurdalnie śmieszne życie młodego architekta.
Jak zwykle u Chmielewskiej jest mnóstwo nieprawdopodobnych gagów, przyprawiających o ból brzucha ze śmiechu. Lesia czytałam kilka razy na przestrzeni kilkudziesięciu lat, ale nie zawsze jednakowo bawił mnie ten typ humoru. Jak przy każdej specyficznej powieści i przy tej trzeba trafić na odpowiedni nastrój, by delektować się treścią.
(Ocena: 5/6)

Charles Frazier, Zimna Góra
Wojna secesyjna najpierw podzieliła przyszły naród amerykański, by potem stać się początkiem jego scalenia. W sercu konfliktu znaleźli się ludzie, którzy z istotą problemu i powodem wojny nie czuli się związani, ale musieli walczyć po którejś ze stron. Nic dziwnego, że w szeregach walczących często zdarzały się dezercje, a okolice terenów walki pełne były uciekinierów i ścigających ich oddziałów. Jednym z dezerterów był Inmam, który ze szpitala podjął wędrówkę do Ady, swojej ukochanej, o której marzył od chwili poznania. Również Adzie nie było lekko; po śmierci ojca musiała sobie poradzić na farmie, nie umiejąc gospodarować i nie wiedząc, jak przeżyć.
Kolejne odsłony ukazują przeżycia Ady i Inmana w ich drodze ku sobie. Chwilami nasuwają się skojarzenia z powieściami Faulknera, chociaż brak tej iskry, która jest obecna w utworach noblisty, i wyważenia proporcji – nieco za długie są partie tekstu, naprzemiennie opisujące działania poszczególnych bohaterów. Oczywiście długa droga Inmana do domu i czekającej ukochanej przypomina też wędrówkę Odyseusza. Podkreśla również bezsens wojny, chaos, jaki ta wprowadza w życie ludzi, nieuchronność losu, na jaki skazuje przypadkowych uczestników zdarzeń. Powieść niezła, można przeczytać, a co nieco nawet zapamiętać – ogólne wrażenie jest dobre.
(Ocena: 4/6)

Rafał Dębski, Słońce we krwi
W fikcyjnym państwie Ghanezi, gdzieś w środkowej Afryce, kolejny przewrót zmienia układ lokalnych sił. Zaczyna się terror, śmierć, rabunki i gwałty. Do gry zostaje wciągnięty korespondent New York Timesa, Bodrick Robertson, gdy w ręce najemników wpada zaprzyjaźniona z nim kobieta. Nagle okazuje się, że główni gracze nie są tymi, na jakich dotychczas wyglądali.
Dębski pisze sprawnie, z wyczuciem dramatyzmu, bez zgrzytów, prowadząc bohaterów od jednej wskazówki do kolejnej, każąc Bodrickowi domyślać się tego, co jest prawdopodobne, nie mniej i nie więcej. Niezła strzelanka, bez głębokich przemyśleń, prosta i jasna, doskonała na leniwy dzień.
(Ocena: 4/6)

Rafał Dębski, Zoroaster
Na dalekiej planecie, badanej przez ciekawie dobraną grupę naukowców, ląduje, z powodu awarii swojego statku, pilot dalekich szlaków, przemierzający kosmos pod egidą Federacji Międzygalaktycznej. Poznaje ludzi, ich sekrety i grzeszki, a w końcu próbuje dokopać się przyczyn i sprawców śmierci kilku z nich. Ludzkie przepychanki przeniesione na obcą planetę pozostają na wskroś ludzkimi – nie zmienia tego nawet otoczenie wraz z bardzo ciekawymi istotami, zamieszkującymi przestrzeń powietrzną i wodną Zoroastra. Nic jednak nie jest takie, jak się początkowo wydawało.
Kolejna powieść Rafała Dębskiego pokazuje, że Autor dobrze się czuje w każdym uniwersum, czy to historycznym, czy sensacyjnym, czy nawet fantastycznym z wątkiem kryminalnym. Niezła powieść pokazująca relacje w zamkniętej, odosobnionej grupie, w której różne osoby są wierne różnym mocodawcom.
(Ocena: 4,5/6)

Leo Belmont, Mesalina
Bardzo dobra książka o Rzymie czasów Klaudiusza. O bohaterce tytułowej za dużo tu nie ma, za to jest mnóstwo szczegółów, które zainteresowanych tym okresem wprowadzą w świat intryg, polityki, religii, korupcji i nepotyzmu. Widoczne jest świetne przygotowanie autora, znajomość klasycznej kultury i historii, nieco gorzej radzi sobie Belmont z prowadzeniem fabuły – ta jest chaotyczna, z licznymi dygresjami, czasem niewiele mającymi wspólnego z Mesaliną, luźno tylko zahaczającymi o jej osobę. Sama Mesalina jawi się inną kobietą niż nauczył nas myśleć chociażby Graves (Klaudiusz i Mesalina); również postać Klaudiusza przedstawiona jest odmiennie.
Mimo zaznaczonych wyżej niedoskonałości czytało się jednak Mesalinę szybko i z uwagą. Spora garść informacji uzupełnia wiedzę o mniej znane fakty, a komiczne czasem (jak rozmowa Klaudiusza z Kaligulą o możliwościach cesarza, skutkująca wprowadzeniem konia do senatu) czy ironiczne (opis wierzeń żydowskich i dyskusje, w których można udowodnić każdą, nawet najbardziej absurdalną ideę) wstawki urozmaicają lekturę.
(Ocena: 5/6)

● ● ●

Statystyki:
W sumie (w miesiącu/w roku): 25/200
Powtórki: 11 (Lewis x 7, Chmielewska x 4)
Cykle zakończone: 2 (Narnia, O Teresce i Okrętce)
Cykle w trakcie: 2 (Powrót do domu, Lesio)
Autorzy polscy: 12 (Ciszewski, Kamiński, Łysiak, Kraszewski, Jasienica, Chmielewska x 4, Szczypiorski, Dębski x 2)
Autorzy obcy: 13 (Card x 3, Lewis x 7, Crichton, Frazier, Belmont)
Średnia ocen: 4,66

Realizacja projektów i wyzwań:
Książki historyczne – 1 (Kraszewski)
Nobliści – 0
Z półki (nowe [z powtórkami]/razem w roku [z powtórkami]/cel) – 1[12]/57[77]/31
Wyczekane – 2 (Kraszewski, Frazier)
Wojna i... literatura – 1 (Kraszewski)
Z literą w tle – 17 (C/Ć: Ciszewski, Chmielewska x 4, Card x 3, Lewis x 7, Crichton, Frazier)
Czytam fantastykę – 10 (Lewis x 7, Card x 3)
Jubileuszowe lektury – 0
Polacy nie gęsi – 12 (Ciszewski, Kamiński, Łysiak, Kraszewski, Jasienica, Chmielewska x 4, Szczypiorski, Dębski x 2 – 21/332 pkt.)

30 sierpnia 2014

Orsona Scotta Carda „Powrót do domu”

Cykl liczy pięć tomów, na razie udało mi się przeczytać trzy. Nie są to powieści tej klasy co Gra Endera, ale trzymają wystarczająco wysoki poziom, żeby chciało się pochłaniać kolejne części. Dużą rolę, jak zwykle, odgrywają nieletni bohaterowie, szlachetni i inteligentni ponad otaczającą ich przeciętność, mający do odegrania wyjątkową rolę zbawców i wybawców ludzkości. Ten akurat schemat mi nie przeszkadza. Razi za to nieco powiększający się z każdym tomem udział elementów mistycznych i jednoznaczne okazywanie jedynej drogi, wiodącej ku szczęśliwości wiecznej – kluczowym elementem jest tu Naddusza, komputer, który pełni rolę czegoś w rodzaju boga. Interesująco opisał Card ścieranie się wpływów kobiet i mężczyzn w zależności od warunków życia – kobiecy świat Basiliki kontra trudy życia na pustyni i podczas pielgrzymki. Powrót do domu jest lekturą dostatecznie ciekawą, by dać się wciągnąć w świat Harmonii.

● ● ●

Orson Scott Card, Pamięć Ziemi
Z umierającej Ziemi kilkadziesiąt miliardów lat temu ludzkość przeniosła się na Harmonię, odległą planetę, na której czekała ją szczęśliwość ogólna i życie bez wojen. Nad myślami i działaniami ludzi czuwa tu komputer, zaopatrzony w pamięć przeszłych wydarzeń, które doprowadziły do zguby starą planetę, i mający za zadanie kierować poczynaniami mieszkańców Harmonii. Sprawy zaczęły się jednak wymykać spod kontroli – komputer słabnie, a ludzie zaczynają sobie przypominać rzeczy, o których nie pamiętali przez pokolenia, pojawiają się wynalazki mogące ułatwić nie tylko codzienne życie, ale i zwycięstwo w ewentualnej wojnie i opanowanie jednej krainy przez mieszkańców innej. Mnożą się dziwne wydarzenia, a ludzie dotąd trzeźwo myślący zaczynają mieć wizje, które prowadzą ich na nowe, nieprzetarte ścieżki.
Historia prosta, ale sugestywnie opowiedziana, dobrze się czyta. Bohaterowie ciekawie scharakteryzowani, różnorodni i bogaci wewnętrznie. Fabuła ciekawa, z niewiadomymi, na których wyjaśnienie czeka się z niecierpliwością.
(Ocena: 5/6)

Orson Scott Card, Wezwanie Ziemi
W Basilice, rodzinnym mieście bohaterów cyklu, źle się dzieje. Władzę przejmują ludzie o zapędach autokratycznych, a do bram zbliża się oddział wojska Imperatora pod dowództwem inteligentnego generała Moozha. Kobiety rządzące dotąd Basiliką nie potrafią się oprzeć manipulacjom najeźdźców, a Rasa i jej rodzina stają się zakładnikami w rękach generała.
Dobry tom. Coraz lepsze kreacje głównych postaci, bardziej zdecydowanie opisane, o lepiej zróżnicowanych charakterach – trudna sytuacja, w jakiej się znaleźli mieszkańcy miasta i konieczność podjęcia działań niemożliwych do przewidzenia powodują, że nastoletni bohaterowie szybciej dojrzewają, mężnieją i stają na wysokości zadania, jakiego wymaga od nich Naddusza. Fabuła również rozwija się coraz lepiej, odsłaniając kolejne elementy, wyjaśniając to, co mogło być niezrozumiałe w pierwszym tomie, i dodając nowe, inspirujące do rozmyślań fragmenty układanki.
(Ocena: 5/6)

Orson Scott Card, Statki Ziemi
Trzecia część cyklu toczy się pozornie leniwie. Wędrówka kilkunastoosobowej, luźno związanej więzami krwi i przyjaźni grupy przez pustynię w kierunku znanym jedynie Nadduszy, życie w dolinie, sianie i zbieranie plonów, płodzenie i wychowywanie dzieci – to wszystko może się wydawać zbyt statyczne. Jednak pod pozorami spokojnego życia tętnią namiętności, które co chwila grożą wybuchem, zdolnym rozsypać kruchą spoinę, łączącą grupę w całość; konieczność zmiany przyzwyczajeń i rezygnacji z tego, co dotychczas było ważne dla każdego z wybrańców, rodzi frustracje, które opanować może tylko ktoś o bardzo silnej osobowości, przy sporym udziale nadludzkiej, komputerowej mocy Nadduszy.
Dalej czyta się dobrze, mimo wolnego tempa. Drażnią mnie jednak trochę zbyt silne naleciałości biblijne i coraz większa dawka mistycyzmu, jednoznacznie wskazujące zagubionym duszyczkom jedynie słuszny kierunek – należy wierzyć w Nadduszę i podporządkować się jej, bo tylko ona wie, co jest dobre dla człowieka i ludzkości, a wszelki opór będzie nadaremny i stłumiony w zarodku przy użyciu sił nadprzyrodzonych, dzięki czemu każdy niedowiarek przekona się, że nie warto zadzierać z prawdziwymi wyznawcami. Trochę niebezpieczne przesłanie, nasuwające niepokojące scenariusze na przyszłość. Ale poza tym jest dobrze; będę kontynuować czytanie po pewnym czasie.
(Ocena: 4,5/6)

22 sierpnia 2014

Narnia

Baśniowa kraina, pełna królów i mówiących zwierząt, stworzeń rozumnych, choć wyglądających inaczej niż te spotykane na Ziemi, obfitująca w przygody i niebezpieczeństwa, nieoczekiwane zmiany losu, przyjaźnie i nienawiści – taka sceneria powstaje w wyobraźni wielu ludzi od wczesnego dzieciństwa; niektórzy z nich, jak Lewis, potrafią przemienić ją w słowa i podarować innym. Tak powstał siedmioczęściowy narnijski cykl osadzony w jednej krainie, opowiadający o kluczowych momentach jej historii, o czasach różnych, pokojowych i wojennych, ale zawsze obfitujących w niespodziewane wydarzenia, niebezpieczne przygody i tajemnice, których dotknięcie zostawia niezatarty ślad w pamięci i wpływa na życie bohaterów i czytelników.
Pięknie napisana baśń niesie jedynie słuszne przesłanie: trzeba wierzyć, by zwyciężyło dobro, trzeba ufać, by nie poddać się mocom ciemności, trzeba być silnym, by nie zawładnęli nami przedstawiciele zła. Jak dla mnie trochę zbyt nachalnie pokazana droga życia, zbyt jednoznacznie skierowana na chrześcijaństwo, ale w bajkach pełnych magii jestem w stanie przełknąć i to, zwłaszcza że ta o Narnii jest napisana pięknie i z wprawą, dając sporo przyjemności podczas czytania.

● ● ●

Clive Staples Lewis, Lew, czarownica i stara szafa
Rodzeństwo Pevensie wyjeżdża na wieś do domu starego profesora, by uniknąć bombardowań Londynu w czasie II wojny światowej. Tam najmłodsza Łucja odkrywa w szafie przejście do innej krainy, gdzie rządzi zła czarownica, a uciśnieni mieszkańcy wypatrują przyjścia synów Adama i córek Ewy – czwórki ludzi, mających, wraz z Aslanem, przynieść wyzwolenie gnębionym. Piotr, Zuzanna, Edmund i Łucja odmieniają życie Narnijczyków, walczą przy boku wybawiciela Aslana i dobrych mieszkańców z Białą Czarownicą, uosobieniem zła tkwiącego w człowieku, i rządzą potem w pokoju przez długie lata. Ładna baśń o przeznaczeniu i marzeniach, które mogą się spełnić.
(Ocena: 5/6)

Clive Staples Lewis, Książę Kaspian
Piotr, Zuzanna, Edmund i Łucja ponownie trafiają do Narnii. W ich kraju upłynął rok, w baśniowej krainie tysiąc lat; pałace zamieniły się w ruiny, rzeki wyżłobiły nowe koryta, obyczaje się zmieniły, rządy przejęli obcy przybysze, a dawni mieszkańcy zmuszeni zostali do ukrywania się. Wśród nowych ludzi, Telmarów, też nie działo się dobrze: poprzedni monarcha, król Kaspian, został zamordowany, a władzę przejął jego brat, Miraz, dybiąc też na życie prawowitego następcy. Młody książę Kaspian szukał pomocy u mówiących zwierząt i legendarnych królów Narnii, by przywrócić dawne obyczaje i równość wśród istot myślących. Kolejne starcie dobra ze złem przy wydatnej pomocy Aslana jest okazją dla przeżycia przygód, o jakich nie śniło się rówieśnikom rodzeństwa Pevensie.
(Ocena: 5/6)

Clive Staples Lewis, Podróż „Wędrowca do świtu”
Łucja i Edmund spędzają wakacje u wujostwa, w towarzystwie kuzyna Eustachego, typka nieciekawego i złośliwego. Męczący pobyt zmienia się nagle w niezwykłą przygodę, gdy cała trójka zostaje nagle przeniesiona do Narnii, tuż przed dziób prującego fale morza statku młodego króla Kaspiana. Radość z powrotu do wymarzonej krainy psuje trochę marudzenie Eustachego, ale magia Narnii i na niego wpłynie w końcu w sposób bardzo pozytywny. Tym razem przyjaciele wędrują po morzach i odwiedzają wyspy w poszukiwaniu siedmiu baronów królestwa, wysłanych dawno temu przez Miraza. Ostatnia narnijska przygoda Łucji i Edmunda znajdzie swój epilog na krańcu świata, gdzie słone morze zmienia się w słodkie, a marzenia znajdują kres.
(Ocena: 5/6)

Clive Staples Lewis, Srebrne krzesło
Eustachy i jego szkolna koleżanka, Julia, uciekając przed prześladującymi ich uczniami trafiają do Narnii. Tym razem dzieci są potrzebne, by odnaleźć zaginionego królewicza Riliana, syna Kaspiana, którego nieobecność trwa już dziesięć lat. W swojej wędrówce Eustachy i Julia mają się kierować wskazówkami otrzymanymi od Aslana. Oczywiście od początku wszystko się plącze, rozpoznanie poszczególnych znaków wcale nie jest takie proste, ale droga przez Narnię znaną i nieznaną pełna jest niezapomnianych przygód. (Nie brakuje elementów komicznych, tu szczególnie zabawne są pomyłki przygłuchego Zuchona, który zamiast „dziewczynka nazywa się Julia” słyszy „dziewczynka nieżywa się turla” i tym podobne.)
(Ocena: 5/6)

Clive Staples Lewis, Koń i jego chłopiec
Opowieść z czasów, gdy Narnią rządzili czterej władcy: Piotr, Zuzanna, Edmund i Łucja. W sąsiednim Kalormenie przygotowywana jest napaść na Narnię; jeden z synów władcy pragnie posiąść królową Zuzannę i nie potrafi znieść jej odmowy, wyrusza więc na wyprawę po brankę. Jednocześnie z Kalormenu ucieka Szasta, przybrany syn rybaka, z mówiącym koniem Brim i księżniczka Arawis z klaczą Hwin. W czwórkę wyruszają na północ, do Archenlandii i Narnii, by uciec przez kalormeńską niewolą; po drodze przeżywają wiele przygód, w wyniku których ich życie już nie będzie tak proste jak dotąd.
(Ocena: 5/6)

Clive Staples Lewis, Siostrzeniec czarodzieja
Chronologicznie ta powieść powinna być pierwszą, bo opowiada o powstaniu Narnii, ale dopiero po poznaniu poprzednich części możemy docenić niektóre smaczki i genezę istotnych elementów obecnych w narnijskiej historii. Do tajemniczej krainy, przepełnionej śpiewem Aslana-stwórcy trafiają Pola i Digory, późniejszy profesor znany nam z domu, w którym znajduje się magiczna szafa. Niestety Digory wciąga za sobą do Narnii również czarownicę Jadis, która później tak mocno namiesza w historii. Chłopiec dostanie jednak szansę zrehabilitowania się, bo Aslan jest wprawdzie lwem nieoswojonym, ale dobrym i miłosiernym.
(Ocena: 5/6)

Clive Staples Lewis, Ostatnia bitwa
Zmierzch Narnii przyjdzie od strony Kalormenu. Ostatni król, Tirian, będzie musiał stoczyć nierówną walkę z najeźdźcami, przybyłymi na wezwanie fałszywego przedstawiciela Aslana. W decydującej bitwie między siłami dobra i zła po stronie Aslana i Tiriana staną wezwani znowu w potrzebie przedstawiciele ziemskiej cywilizacji – Eustachy i Julia, wspomagani przez prawie wszystkich, którzy kiedyś odwiedzili Narnię.
Świat, jaki widzą bohaterowie, jest odbiciem tego, co siedzi w ich wnętrzu; nie da się zobaczyć światła, jeśli uparcie trwa się w ciemności, nie można poddać się złu, jeśli ufa się dobru. Przesłanie jest proste i jasne, wyłożone wręcz łopatologicznie, co nie zawsze jest zaletą.
(Ocena: 5/6)

17 sierpnia 2014

Tereska i Okrętka

Zawsze bardzo lubiłam niesamowite pomysły Joanny Chmielewskiej, a najbardziej te zawarte w dwóch cyklach dla młodszych czytelników, o Janeczce i Pawełku oraz o Teresce i Okrętce. Nagromadzenie absurdalnych, acz dających się logicznie wyjaśnić zbiegów okoliczności, niestandardowy tok rozumowania i szalone pomysły bohaterów tych powieści zawsze wzbudzały moją niekłamaną radość i czytelniczy entuzjazm. Od czasu do czasu przychodzi pora na odświeżenie sobie którejś serii i odstresowanie przez śmiech.

● ● ●

Joanna Chmielewska, Zwyczajne życie
Zwyczajne życie siedemnastoletnich przyjaciółek to dom, szkoła, korepetycje, nowe znajomości, stan zakochania i... prace społeczne. Właśnie te ostatnie stają się powodem niesamowitych przygód Tereski i Okrętki, zaangażowanych w organizację i zbiór drzewek do planowanego sadu przy nowym domu dziecka. W trakcie zbierania roślin dziewczyny trafiają na ślady afery hazardowo-przemytniczej i pomagają znajomym milicjantom w zebraniu dowodów działalności przestępczej pewnych niesympatycznych osobników.
Jedna z najlepszych i najdokładniej pamiętanych powieści Chmielewskiej. Bohaterki to pełne energii, kreatywne dziewczęta, każda o innym temperamencie, ale doskonale się dogadujące, o sporej wiedzy praktycznej, radzące sobie nawet w trudnym, nastolatkowym wieku, z nienaruszalnym poczuciem prawości i honoru, a także radości życia i zwykłej życzliwości dla otoczenia, empatii i uczynności. Na dokładkę posiadają zdolność natykania się na niesamowite zdarzenia, dzięki czemu biorą udział w nieprawdopodobnych historiach i poznają wyjątkowych ludzi.
(Ocena: 5/6)

Joanna Chmielewska, Większy kawałek świata
Znudzona zwyczajnym miejskim życiem Tereska namawia Okrętkę na wakacyjną wyprawę kajakiem po jeziorach. Na skutek zbiegu niesprzyjających okoliczności zamiast w okolice Augustowa trafiają na pełne turystów jeziora mazurskie. Jak było do przewidzenia kłębi się tu gdzieś w ciemnościach nocy afera związana z ukrytymi skarbami, a przyjaciółki co i raz natykają się na efekty działalności poszukiwaczy. W odpowiednich momentach spotykają też tajemniczego przyjaciela, poznanego wcześniej w Warszawie, korzystają z jego pomocy i w rewanżu udzielają wyjaśnień. W rezultacie zamiast spokojnie spędzić wakacje na łonie natury znowu wykonują ciężką pracę śledząc i dedukując, nie mogąc się powstrzymać przed braniem udziału w tak ciekawych wydarzeniach.
W drugiej części przygód Tereski i Okrętki jest typowe dla Autorki nawarstwienie nieprawdopodobnych zdarzeń, tajemniczych przypadków, pomyłek i wniosków, wyciąganych z nader nikłych przesłanek, prowadzących do szczęśliwego zakończenia, to znaczy odnalezienia skarbów, wyjaśnienia zagadek i dostarczenia czytelnikom niezłej dawki śmiechu. Dodatkowym atutem jest uroda opisywanych okolic, piękno natury, woda, las i łowienie ryb, tudzież śpiew ptaków i rechot żab. Sympatyczny wakacyjny czasoumilacz.
(Ocena: 5/6)

Joanna Chmielewska, Ślepe szczęście
Trzy odsłony kolejnych przygód dwóch nastolatek i ich braci: Rzeczka skarbów, czyli wyprawa do jednej z nielicznych czystych rzek, gdzieś pod Lublinem, w celu nałowienia raków, a przy okazji poczynienia odkryć archeologicznych w okolicznościach budzących grozę i wzbudzających śmiech; Przeprowadzka, czyli zamęt przy okazji przedwczesnych przenosin do nowego mieszkania, spowodowanych przez nadgorliwych poszukiwaczy wojennych skarbów; Duch, w którym motywy z obu poprzednich części znajdują kulminację w starym zamku, zamieszkałym przez ducha, wypłaszającego kolejne ekipy remontowe.
Ślepe szczęście jest nieco słabsze, może trochę przez formę – trzy opowiadania, lekko tylko połączone, nie dają aż takiej satysfakcji czytelniczej jak solidne powieści. Jest tu jednak to, co najważniejsze u Chmielewskiej, czyli specyficzny humor i nieprawdopodobne pomysły bohaterów, prowadzące do zaskakujących odkryć i wydarzeń, o jakich trudno zapomnieć.
(Ocena: 4,5/6)

12 sierpnia 2014

O Petrku Właście i Jaksie z Komorowa

Józef Ignacy Kraszewski
Historia prawdziwa o Petrku Właście, 
palatynie, którego zwano Duninem
Wydawnictwo „Śląsk”, 1983

Po śmierci Bolesława Krzywoustego kraj podzielony został między jego synów, z najstarszym Władysławem jako seniorem, władającym krakowską stolicą. Władysław, drugi tego imienia, za namową żony Agnieszki, cesarskiej siostry, odmówił przyrodnim braciom praw do współrządzenia, a chcąc ich sobie podporządkować dążył do opanowania dzielnic młodszych książąt. Ci nie pozostali bierni; przy pomocy możnowładców i duchowieństwa, dla którego silna władza była zagrożeniem interesów, zdecydowali się stawić opór i zrzucić zwierzchność najstarszego brata.
Rozdrobnienie dzielnicowe po Krzywoustym to czas dla Polski trudny. Podupadający ród Piastów co i raz próbuje się wyrwać z okowów zależności politycznych, umocnić władzę książęcą i scalić państwo. Nie jest łatwo umniejszyć znaczenie duchowieństwa, które, nad wieloma słabymi panując, w siłę urosło i właściwy ster rządów przejęło, jednocześnie dobrocią i pokorą oczy naiwnych mydląc. Jednoznacznie przedstawia Kraszewski ustami jednego z bohaterów genezę rozdrobnienia, zgodnie z zasadą: komu korzyść, tego zbrodnia: „Gdy król nieboszczyk Krzywousty umierał, radzili mu biskupi i wymogli na nim, aby państwo swe na równi między synów podzielił. Jeden tylko Kazimierz został, któremu nie dano nic, Bogu go polecając. Nie sądzę ja pany nasze biskupy, ale bodaj podział ten dla nich bezpieczniejszym był, przeto go chcieli. Z jednym a potężnym panem twardo im szło, a tak każdy książę ma przy sobie biskupa, z którym władzę dzieli, i każdy biskup jednego pana pilnuje. Tym łacniej rządy swe duchowne sprawować mogą.” (s. 31). Tworzyło duchowieństwo znaczną siłę, wpływy mając i narzędzia, by lud w bojaźni trzymać i swoje racje wygrywać. Na rozgrywkach możnych tracił lud prosty, stopniowo popadający w coraz większe zależności i coraz więcej panów mający do wykarmienia: „...oni wszyscy do siebie podobni, ta tylko między nimi różnica, że jeden, co się objadł, odpoczywa, a ci, co głodni, więcej jedzą.” (s. 202); a i od swoich jak i najeźdźców najwięcej cierpiący, niesprawiedliwości znoszący: „Kto siłę ma, ten dusi; swat czy brat, choćby rodzony ojciec, jak się nie obroni, won iść musi!”.
Kraszewski na plan pierwszy wysunął dwie postacie: Marka Jaksę z Komorowa, młodego idealistę, prawego i honorowego, po świecie bywałego, i Petrka Własta, palatyna i wykonawcę testamentu Krzywoustego, a tym samym opiekuna młodszych książąt. Ten drugi, możny pan, bogaty i wiodący prym, był solą w oku głównego doradcy księżnej Agnieszki, Dobka. Uwięzienie Petrka stało się pierwszym krokiem ku tragicznemu końcowi władania Władysława. Nie pomogły wezwane do łupienia kraju posiłki ruskie i połowieckie, zaszkodziło nieliczenie się z siłą polityczną duchowieństwa, osłabiła ducha wojsk klątwa rzucona na seniora przez arcybiskupa Jakuba ze Żnina – Władysław II poniósł klęskę i musiał udać się na wygnanie. Niebagatelną rolę odegrała w tych wydarzeniach żona księcia, cesarska siostra, Agnieszka, główna winowajczyni, zły duch Władysława, namawiająca męża do dominacji, knująca intrygi i zwołująca wojska. Nie ma Autor dobrego zdania o niemieckiej królewnie: „Agnieszka należy do tych czarnych charakterów w dziejach, które do nas najczęściej z Niemiec przychodziły. Z Rusi szły posłuszne i ciche niewiasty, które pod płaszczem tuląc dzieci, modliły się i siedziały zamknięte w teremach – z Niemiec jechały królowe, które i mężom panować, i świata używać żądne były.” (s. 156). Nawet Władysław, z którym Kraszewski sympatyzuje, doceniając jego dążenia do zjednoczenia kraju, przedstawiony jest mdło i zniechęcająco, jako pan do rządzenia niechętny, zabawiający się łowami i ulegający łatwo wpływom.
Razi stereotypowość postaci, czarno-biały podział, powierzchowność i płytkość ich przedstawienia. Drażni język, stylizowany na średniowieczną polszczyznę, ale drętwy i męczący. Nie porywa też fabuła, nużąca i niewnosząca wiele do bagażu doświadczeń życiowych. Na plus trzeba jednak policzyć niezłe rozeznanie Autora w źródłach historycznych i przedstawienie wydarzeń zgodnie z Kroniką o Piotrze Właście. Obawiam się jednak, że to moja ostatnia już próba zmierzenia się z Kraszewskim, nie mam ochoty na więcej.
(Ocena: 3/6)