Majowe powieści zekranizowane

Michael Crichton

Wielki skok na pociąg (Great Train Robbery)

tłum. Marek Rudnik

Amber, 1994

Połowa dziewiętnastego wieku, na dalekim Krymie trwa wojna, a z Anglii regularnie przesyłane jest złoto na jej opłacanie. Grupa kryminalistów pod dowództwem Edwarda Pierce’a, dżentelmena i pomysłowego złodzieja zarazem, przygotowuje się do przejęcia transportu z pociągu. Rzecz nie jest łatwa, bowiem złoto przewożone jest w ciężkich sejfach, przymocowanych na stałe do wagonu, zamykanych na cztery klucze, które umieszczone są w trzech różnych miejscach. Pierce musi odkryć, gdzie są one schowane, zrobić duplikaty, dostać się do wagonu jadącego pociągu i ukraść złoto. Zadanie godne geniusza.

Historia oparta na faktach, podana w oszczędny, kronikarski sposób, uprawdopodobniający rozwój wydarzeń, a jednocześnie zajmujący i trzymający w napięciu. Smaczku dodaje koloryt epoki wiktoriańskiej, kilka obrazków z życia ówczesnych ludzi, przesądy i zakłamanie, fałsz, ale i poczucie honoru, warunkujące działania tak niskich, jak wyższych sfer. Pomysłowość i umiejętność dostosowania do nagle zmieniających się warunków wyróżnia bohatera spośród społeczeństwa i warunkuje jego sukces. Na podstawie powieści powstał świetny film, z Seanem Connerym i Donaldem Sutherlandem w rolach głównych.

(Ocena: 5/6)

● ● ●

James Clavell

Król szczurów (King Rat)

tłum. Małgorzata Grabowska, Andrzej Grabowski

Książka i Wiedza, 1989

Druga wojna światowa, obóz jeniecki dla żołnierzy i oficerów gdzieś w Azji południowo-wschodniej – głównym zadaniem jest przeżycie i doczekanie końca wojny, mimo represji, zwątpienia, chorób, głodu i ciężkiej pracy. W zbiorowisku mężczyzn, o ustalonej hierarchii opartej na stopniach wojskowych, ciężko zmienić układ sił. Zawsze jednak znajdzie się ktoś, kto jest sprytniejszy, ma większą wolę przeżycia, potrafi zadbać o siebie i swoich przyjaciół, nawet jeśli tylko tymczasowych i kierujących się interesem. Takim człowiekiem w obozie Changi jest Król, Amerykanin, cynicznie wykorzystujący towarzyszy niedoli, ale i poprawiający ich los w zamian za świadczone mu usługi.

„Król szczurów” to jedna z bardziej znanych powieści Clavella. Wielowymiarowa, do odczytania nie tylko wprost, jako historia z życia obozu, ale i w głębszych warstwach, jako alegoria człowieczeństwa i stosunków międzyludzkich. Clavell pokazał przekrój małej społeczności w trudnych warunkach, gdzie uwydatniły się różnice w charakterze ludzi i mentalności poszczególnych narodów, w podchodzeniu do rzeczywistości, w radzeniu sobie z codziennością, w podejściu do pojęć takich, jak godność i honor. Świetnie zarysował postacie bohaterów, różnorodność ich charakterów, dylematy i rozterki moralne, zaciekłość i małostkowość, a nawet różniące ich poczucie humoru. Ocena zachowań przedstawionych w powieści należy do czytelnika; nic nie jest jednoznaczne, życie i przetrwanie ma wiele odcieni, nie zawsze takich, jakie wydają się na pierwszy rzut oka.

Na podstawie powieści powstał w 1965 roku film z Georgem Segalem w roli głównej.

(Ocena: 5/6)

● ● ●

Michael Blake

Tańczący z wilkami (Dances with Wolves)

tłum. Wojciech Surman

Aramis, 1991

Druga połowa XIX wieku, pogranicze ziem zajętych przez wojska Stanów Zjednoczonych i plemion indiańskich. Na wysuniętą placówkę zostaje wysłany porucznik Dunbar, młody, choć zasłużony w wojnie domowej żołnierz. Przybywa do opuszczonego fortu i organizuje sobie życie w oczekiwaniu na przyjazd posiłków, wpadając w rutynę codzienności, dbając o ulubionego konia, budynki, zapasy żywności i broni, zaprzyjaźniając się z odwiedzającym go starym wilkiem. W samotności znajduje spokój i wyciszenie, chłonie zapachy dzikiego życia, delektuje się harmonią z przyrodą. Wydaje mu się, że znalazł miejsce idealne, do czasu gdy poznał Komanczów, mieszkających w pobliżu, zasmakował ich życia, które wprawdzie nikogo nie rozpieszcza, ale daje jeszcze większe poczucie pełni i zadowolenia. Proste, bez zakłamań życie przyjaznych Indian podoba się młodemu porucznikowi, współgra z rytmem jego duszy i pragnieniem istnienia w naturze.

Pełna, bogata w znaczenia historia z okresu wypierania Indian z ich ziem, dziesiątkowania plemion i odbierania rdzennym mieszkańcom prerii tego, co dał im Wielki Duch. Historia, która pokazuje możliwy scenariusz ludobójstwa na narodzie żyjącym w swoim świecie, niosąca jednocześnie nadzieję, że nie każdy biały człowiek kierował się stereotypami i chęcią dominacji, że byli wśród najeźdźców ludzie potrafiący zrozumieć czerwonego brata, kochać go i żyć obok niego. Jest też w „Tańczącym z wilkami” nie tylko przygoda na Dzikim Zachodzie, ale jest i przyjaźń w potrzebie, i miłość, delikatna i nienachalna, i pełna uczuć jedność z drugim człowiekiem.

Michael Blake napisał powieść ważną dla zrozumienia tego, co stało się z mieszkańcami Ameryki, i ważną dla poznania natury białego zdobywcy. Na podstawie „Tańczącego z wilkami” nakręcony został film, obsypany nagrodami, który doskonale uzupełnia powieść i pozwala dłużej pozostać w ginącym świecie.

(Ocena: 5/6)

● ● ●

Dan Brown

Kod Leonarda da Vinci (The Da Vinci Code)

tłum. Krzysztof Mazurek

Sonia Draga, 2013

Thriller, który miał być zaskakujący i kontrowersyjny. W Luwrze, w niepokojących okolicznościach, ginie kustosz. Na miejsce zbrodni przybywa między innymi jego wnuczka Sophie i znany badacz symboli Robert Langdon, przypadkiem właśnie przebywający w Paryżu. Razem podejmują niebezpieczną grę, która zaprowadzi ich w mroki starożytności i pozwoli odkryć tajemnice, jakich nie przeczuwali w najbardziej pokręconych snach. Fabuła zahacza o sekrety pierwszych chrześcijan, ukrywane przez wieki przez Zakon Syjonu, znany niewielkiej grupie wtajemniczonych, i o ukryte znaczenia obrazów Leonarda da Vinci.

Jako powieść sensacyjna – Kod Leonarda da Vinci jest do przyjęcia; zgrabna intryga, pościgi, zagrożenie, nagłe zwroty akcji, nieoczekiwane, po trochu odkrywane tajemnice – dość, by trzymać czytelnika w napięciu i oczekiwaniu, co też jeszcze autor każe przeżywać swoim bohaterom. Do tego para głównych postaci, ukazana stereotypowo: atrakcyjna kobieta, zdolna kryptolog, i myślący mężczyzna, znawca symboli, którzy doskonale się uzupełniają i jako jedyni mają szansę odkryć miejsce przechowywania Graala. Pozornie jest więc wszystko, co potrzebne, by zainteresować czytelnika, ale jednak nagromadzenie nieprawdopodobieńst, nawet zgrabnie uzasadnionych, staje się po jakimś czasie męczące. Można dotrwać do końca, choć szczegóły pewnie szybko ulegną zatarciu w pamięci. Plusem powieści jest ewentualne rozbudzenie chęci własnych poszukiwań, przyswojenia sobie informacji z innych źródeł, poznanie nowych pojęć.

(Ocena: 4/6)

● ● ●

John Grisham

Klient (The Client)

tłum. Marcin Wawrzyńczak

Amber, 1998

Jedenastoletni Mark, wraz z młodszym bratem, jest świadkiem samobójstwa adwokata groźnego przestępcy, związanego z mafią. Nie byłoby w tym nic złego, gdyby nie to, że chłopak usłyszał, gdzie są ukryte zwłoki zamordowanego senatora. Mark jest świadomy niebezpieczeństwa, jakie mu grozi, i próbuje się zabezpieczyć zarówno przed możliwymi działaniami mafii, jak i zakusami przedstawicieli prokuratury i FBI, chcącymi poznać tajemnicę. Do gry dołącza Reggie Love, prawniczka wynajęta przez Marka, zdecydowana i bezwzględna w walce o dobro dzieci.

Grisham potrafi budować napięcie, stwarzając zagrożenie dla bohatera i odsłaniając kulisy działania amerykańskich służb, zgrabnie łącząc jedno z drugim i podając czytelnikowi. Dzieciak jest może trochę zbyt mądry jak na swój wiek, ale nie przeszkadza to zbytnio. Niektóre wątki są słabo uzasadnione i nieprawdopodobne (jak chociażby wyprawa do Nowego Orleanu celem sprawdzenia prawdziwości informacji), sprawiają wrażenie pisanych nieco na siłę, w celu rozciągnięcia powieści, ale w książce czytanej dla rozrywki nie jest to aż tak istotne. Ogólnie wrażenia miałam pozytywne, chociaż bez fajerwerków.

(Ocena: 5/6)

● ● ●

Graham Greene

Spokojny Amerykanin (The Quiet American)

tłum. Jacek Woźniakowski

Sonia Draga, 2012

Lata pięćdziesiąte XX wieku, konflikt francusko-wietnamski. W Sajgonie rezyduje brytyjski korespondent Timesa, Fowler – od czasu do czasu wysyła depeszę, niekiedy jedzie w miejsce walki, ale większość czasu spędza z Fuong, młodą Wietnamką. W ich związek wpada w pewnym momencie Amerykanin Pyle, burząc go i wywracając plany Fowlera. Rywalizacja o kobietę może przerodzić się w szerszy konflikt. Co przeważy? Idealizm czy cynizm? Miłość czy przywiązanie? A może tylko wygoda?

Jak zwykle u Greene’a zachwyca mistrzostwo pióra; porusza oszczędna narracja, skąpa w opisy, ale pełna ukrytych emocji, sekretnych wydarzeń i politycznych kombinacji, zakończonych zbrodnią w imię dobra ludzi krzywdzonych przez silniejszych i z pozoru mądrzejszych, nieliczących się z życiem przypadkowych ofiar, stosujących brutalne środki, żeby tylko osiągnąć cel, wytyczony gdzieś w dalekiej Europie czy Ameryce: „Ilu pułkowników trzeba zabić, by uzasadnić śmierć dziecka?”, „Jak mało naprawdę się liczymy z tym, jak szybko, zwinnie i bezimiennie przychodzi śmierć.” Ważne pytania o sens działań i istotę człowieczeństwa nie pozostawiają czytelnika obojętnym.

(Ocena: 4,5/6)

● ● ●

Mark Bowden

Helikopter w ogniu (Black Hawk Down: A Story of Modern War)

tłum. Aleksandra Brożek

Mayfly, 2011

Mrożąca krew w żyłach relacja z akcji wojskowej w Somalii. Zaplanowana jako szybka, ściśle wyliczona w czasie, próba ujęcia lokalnego watażki i jego ekipy zakończyła się regularną bitwą z udziałem setki żołnierzy amerykańskich, kilku helikopterów i interwencją sił sprzymierzonych. Mogadiszu stało się terenem, na którym oprócz żołnierzy z Delta Force i rangersów zginęło dużo ludności cywilnej.

Realistyczna, prawdziwa i dokładnie zrelacjonowana interwencja, która zamieniła się w piekło żołnierzy i cywilów. Precyzyjna relacja budzi w czytelniku sprzeciw i grozę. I refleksję, że nawet najlepsze planowanie nie wystarczy, gdy jeden element układanki zmieni się w sposób nieprzewidziany, a wojna zawsze jest niedobra, jakkolwiek przekonywaliby do niej politycy.

Powieść została zekranizowana przez Ridleya Scotta w 2001 r.

(Ocena: 4,5/6)